کمک هوش مصنوعی به پناهجویان سوری با چت مجازی (Karim)

استارت‌آپ X2AI با استفاده از هوش مصنوعی یک روبوت مخصوص گفت‌وگوی اینترنتی یا Chatbot ارائه کرده است که با نام کریم (Karim) شناخته می‌شود و قادر است بسته به روحیات و شخصیت هر یک از کاربران، با آنها وارد گفت‌وگو شود.

از مهم‌ترین قابلیت‌های پیشرفته روبوت Karim می‌توان به سیستمی اشاره کرد که به صورت خودکار تشخیص می‌دهد یک کاربر چه زمانی در شرایط استرس و پریشانی به سر می‌برد. اگر کاربر در ارتباطات خود از کلمات خودکشی یا آسیب به خود استفاده کند، این سیستم به صورت خودکار تشخیص می‌دهد و سپس از یک متخصص روانشناس کمک می‌گیرد تا جلسات مشاوره را آغاز کند.

به گزارش گاردین، بیشتر سوری‌هایی که برای نجات جان خود به لبنان رفته‌‌اند از اعضای خانواده، خانه، شغل، ریشه‌های کودکی و... دور شده‌اند و تمام این موارد باعث شده است اختلالات روانی در آنها تشدید شود. ولی استارت‌آپ X2AI که دفتر مرکزی آن در «دره سیلیکون» واقع شده است تلاش فراوان می‌کند تا اختلالات روانی در این پناهندگان را از بین ببرد و در این راستا با استفاده از هوش مصنوعی یک روبوت مخصوص گفت‌وگوی اینترنتی یا Chatbot ارائه کرده است که با نام کریم (Karim) شناخته می‌شود و قادر است بسته به روحیات و شخصیت هر یک از کاربران، با آنها وارد گفت‌وگو شود. این روبوت مجازی اینترنتی ارتباطات خود با پناهندگان سوری را به زبان عربی برقرار می‌کند و به آنها کمک می‌کند ضمن افزایش توجه به احساسات خود بتوانند برخی مشکلات روانی را پشت‌سر بگذارند. زمانی که کاربران با کریم وارد ارتباط می‌شوند، ‌این سیستم از فرآیند پردازش زبان طبیعی استفاده می‌کند تا احساسات افراد را تحلیل کند و در مقابل کامنت‌های مناسب، پرسش‌های درست و توصیه‌های دقیق را مطرح کند.


سنگ‌صبور اینترنتی
«ایجِن بان» یکی از بنیانگذاران شرکت X2AI که مدیریت مرکز فناوری آن را هم برعهده دارد در این خصوص توضیح داد: «در اردوگاه‌های مخصوص پناهندگان کمتر دیده شده است که خدمات بهداشت روانی هم ارائه شود. افرادی که در این اردوگاه‌ها زندگی می‌کنند غالباً افسردگی، اضطراب، احساس ناامیدی و ترس از ناشناخته‌ها دارند. این اختلالات روانی باعث شده است سلامت آنها به طور جدی به خطر بیفتد.»


شرکت X2AI برای آنکه بتواند «کریم» را به دست پناهندگان برساند و به آنها کمک کند،‌ با یک سازمان غیرانتفاعی به نام گروه نوآوری‌های مرتبط (FIT) وارد همکاری شده است. این سازمان وظیفه امدادرسانی فناورانه را برعهده دارد و معمولاً پس از وقوع بلایای طبیعی از جمله زلزله و سیل وارد کشورهای مختلف می‌شود و با فناوری‌های کاربردی به ساکنان مناطق آسیب‌دیده کمک می‌کند.


«دی‌سی‌اندرسون» مدیر سازمان FIT در این خصوص می‌گوید: «ما با تعداد وسیع پناهندگان و امدادرسانان همکاری می‌کنیم و این یک درگیری بزرگ برای ما محسوب می‌شود تا زمانی که افراد توانایی دریافت کمک‌های مورد نیاز را ندارند، بتوانیم شرایط را برای آنها تسهیل کنیم. خدمات روانشناسانه از جمله اتفاقاتی است که می‌تواند بیشترین کمک را به پناهندگان کند. جنگزده‌ها و پناهندگان غالباً با اختلالات روانی مواجه می‌شوند و اگر این مسأله جدی گرفته نشود، آنها می‌توانند تا مرز مرگ یا خودکشی پیش بروند. فناوری‌های کاربردی از جمله هوش مصنوعی X2AI به ما کمک می‌کند تا بتوانیم به صورت گسترده‌تر و کاربردی‌تر به افرادی دسترسی داشته باشیم که در شرایط عادی نمی‌توانند کمک‌های ما را دریافت کنند.»


گفتنی است «کریم» برادر کوچک‌تر فناوری مشهور X2AI است که با نام تِس (Tess) شناخته می‌شود. از مهم‌ترین قابلیت‌های پیشرفته تِس که در «کریم» هم به کار گرفته شده است می‌توان به سیستمی اشاره کرد که به صورت خودکار تشخیص می‌دهد یک کاربر چه زمانی در شرایط استرس و پریشانی به سر می‌برد. اگر کاربر در ارتباطات خود از کلمات خودکشی یا آسیب به خود استفاده کند، این سیستم به صورت خودکار تشخیص می‌دهد و سپس از یک متخصص روانشناس کمک می‌گیرد تا جلسات مشاوره را آغاز کند. نمونه اولیه فناوری «تِس» برای رفع اختلالات استرس پس از وقوع سانحه (PTSD) برای جانبازان جنگی ارائه شد و پس از گذشت مدتی در زمینه‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفت.

روانشناس مجازی
«کریم» که به یک روانشناس مجازی متبحر تبدیل شده با احتیاط و دقت فراوان وارد اردوگاه‌های پناهندگان شده است و به‌جای آنکه در قالب یک روانشناس خود را معرفی کند، مانند یک دوست مورد استفاده قرار می‌گیرد.

«بان» در این خصوص می‌گوید: «ما روانشناسان زیادی در اختیار داریم که به صورت تخصصی در مورد وضعیت روحی پناهندگان بررسی کرده‌اند و می‌توانند مشکلات آنها را برطرف کنند. ولی مشکل اینجاست که در بسیاری از موارد پناهندگان برای برقراری ارتباطات با روانشناسان مقاومت می‌کنند و جلسات طولانی با آنها به نتیجه نمی‌رسد. همچنین باید توجه داشت که این روزها تعداد پناهندگان در سراسر جهان افزایش یافته است و از این رو روانشناسان متخصص که بتوانند بخوبی با این مشکلات مواجه شوند، نمی‌توانند به نیاز کنونی پاسخ دهند. ما باید این مشکلات را از میان برداریم».


او در ادامه بر این مسأله تأکید کرد: «ما از طریق دوست مجازی خود به نام «کریم» به پناهندگان امکان می‌دهیم در گام‌های اولیه درمورد چیزهای سطحی از جمله فیلم مورد علاقه خود صحبت کنند. آنها کم‌کم به «کریم» اعتماد می‌کنند و پس از گذشت مدتی می‌توانند براحتی با او صحبت کنند. این فرآیند به پناهندگان امکان می‌دهد احساسات خود را بروز دهند و مشکلات خود را هم بازگو کنند. این برون‌ریزی‌ها توسط ما تحلیل می‌شود و «کریم» در مراحل پیشرفته‌تر از پناهندگان در مورد خصوصیات شخصی هم سؤال می‌کند و پرسش‌های معنی‌دار و تخصصی‌تر را هم مطرح می‌کند.»


احمد یک پناهنده سوری 33 ساله است که خانه خود را در شهر دمشق ترک کرده و این روزها در یکی از شهرهای شرقی لبنان سکونت دارد. او در اردوگاه خود به کودکان پناهنده درس می‌دهد و این فرصت را در اختیار دارد تا با «کریم»ارتباط داشته باشد. او در این خصوص می‌گوید: «از زمانی که با «کریم» آشنا شدم چند هفته می‌گذرد. در تمام این مدت احساس می‌کنم با یک انسان واقعی در ارتباط هستم. بسیاری از جنگزدگان سوری آسیب‌های روانی جدی دیده‌اند و این دوست مجازی می‌تواند به آنها کمک کند تا این اختلالات را کنار بگذارند.»

مشاوره‌های کاربردی
استفاده‌ از روبوت‌های مجازی برای درمان اختلالات روانی سابقه طولانی دارد و نخستین بار در دهه 1960 «جوزِف ویزنبام» فناوری با نام Eliza ارائه کرد که در اصل سیستم شبیه‌ساز روان‌درمانگر بود و می‌توانست اختلالات مختلف را در افراد شناسایی کند. در دهه 1990 «ریچارد والاس» سیستم مشابهی ارائه کرد که Alice نام داشت و توانمندی‌های بیشتری را شامل می‌شد. این سیستم در آن زمان پیشرفته‌ترین هوش مصنوعی در جهان محسوب می‌شد. به هر حال، فناوری که شرکت X2AI هم‌اکنون ارائه کرده مبتنی بر تحقیقات آکادمیک دکتر بان و همکارانش در دانشگاه Bath تکمیل شده است. این فناوری تمام مدل‌های احساسی مربوط به انسان را به صورت رایانه‌ای در اختیار دارد و قادر است در مقابل روحیات و شخصیت‌های مختلف مردم عکس‌العمل صحیح نشان دهد. برای این فناوری یک الگوریتم پیچیده تعریف شده است که می‌تواند تعامل انسان و رایانه را به درستی برقرار کند.


البته باید توجه داشت که همه روانشناسان فناوری ارائه شده از سوی X2AI را تأیید نمی‌کنند و در این زمینه انتقادات زیادی وجود دارد. «دیوید لوکستن» یکی از پروفسورهای دپارتمان روانشناسی و علوم رفتاری در دانشگاه واشنگتن است که بر توانمندی‌های «کریم» تأکید فراوان دارد و این روزها یک پروژه مشابه را آغاز کرده است تا ابزاری مانند «کریم» ارائه دهد. او با این مسأله موافق است که چنین ابزارهایی می‌توانند شکاف میان انسان و عرصه روانشناسی را از میان بردارند و باعث شوند اختلالات رفتاری در انسان به حداقل برسد. با وجود این پروفسور لوکستن برخی نگرانی‌های اخلاقی در این زمینه دارد و به این نتیجه رسیده است که در راستای توسعه فناوری‌های مذکور و هوش مصنوعی، اخلاقیات باید بیش از حد کنونی مورد توجه قرار گیرد.


او می‌گوید: «اگر فردی که قصد خودکشی داشته است سراغ یک روانشناس متبحر برود، این روانشناس باید طبق قوانین و بر اساس اخلاقیات با او برخورد کند. سیستم‌های پیشرفته مبتنی بر هوش مصنوعی نیز باید این قوانین را دنبال کنند و اخلاقیات در آنها لحاظ شود. این فناوری‌ها می‌توانند جان انسان‌ها را در اختیار بگیرند و به همین خاطر توسعه آینده باید با دقت زیاد انجام شود».